ارگ علیشاه تبریز، بلندترین دیوار تاریخی ایران - وبلاگ رشد آرمان

به گزارش وبلاگ رشد آرمان، تبریز یکی از قدیمی ترین شهرهای ایران است که جاذبه های توریستی معروف و محبوب بسیاری دارد در این بین اما یکی از جاذبه های تاریخی آن که کمتر موردتوجه قرار گرفته است، ارگ علیشاه تبریز است.

ارگ علیشاه تبریز یکی از جاذبه های بسیار مهم و تاریخی تبریز است که از زمان حکومت ایلخانان در سده هشتم هجری تا کنون پابرجا مانده است. اگر چیزی درباره این جاذبه تاریخی نمی دانید تا آخر این مقاله از وبلاگ رشد آرمانمگ با ما همراه باشید.

ارگ علیشاه تبریز

در ضلع جنوبی تقاطع خیابان امام و فردوسی، درست در مرکز شهر تبریز و در محدود میدان ساعت تبریز یک دیوار خشتی تاریخی وجود دارد که پس از گذشت هفتصد سال هنوز هم پابرجاست. این دیوار خشتی بزرگ که زمانی بخشی از ایوان جنوبی مسجد علیشاه بوده است، ارگ علیشاه تبریز است.

ارگ علیشاه تبریز را به تاج الدین علیشاه جیلانی، وزیر سلطان محمد خدابنده و سلطان ابوسعید ایلخانی نسبت می دهند که در سده هشتم هجری حکومت این بخش از ایران را در دست داشته اند.

تاریخچه ارگ علیشاه تبریز

در طی سال های 716 تا 724 هجری قمری، تاج الدین علیشاه گیلانی که وزیر ایلخانان مغول بود، تصمیم به ساخت یک مسجد بسیار بزرگ می گیرد. علیشاه بسیار علاقه داشته که طاق جنوبی مسجد را به گونه ای بسازد که از طاق کسری چهار گز بزرگ تر گردد؛ اما عمر او کفاف نمی دهد و پس از مرگش مسجد نیمه کاره رها می گردد.

مسجد نیمه کاره بعدها به عنوان یک پایگاه نظامی مورد استفاده قرار می گیرد و حتی در دوران قاجار مسجد و محوطه آن به انبار غلات و انبار مهمات نظامی تبدیل می گردد. به همین علت حصاری دور آن می کشند و نام آن را به ارگ تغییر می دهند.

با آغاز جنگ های ایران و روسیه در سال های 1804-1824 و جنگ ایران و انگلیس در 1857 به فرمان عباس میرزا، ولیعهد قاجار، دو نهاد نظامی مهم از جمله سربازخانه ستاد فرماندهی جنگ ارتش ایران و کارخانه ریخته گری و توپ ریزی را در محوطه ارگ تبریز می سازد. ازآن پس این محوطه کاملا جنبه نظامی پیدا می نماید. چند سال بعد عمارت کلاه فرنگی نیز در همین محوطه ساخته می گردد.

در زمان مشروطیت و قیام مردم تبریز، این بنای تاریخی باز هم سنگری برای مبارزان مشروطه خواه بود و باعث تقویت موضع نیروهای ستارخان و باقرخان در برابر شلیک توپخانه محمدعلی شاه قاجار شد. جای گلوله های توپ که یادگار مبارزه آزادی خواستار با استبداد است، هنوز روی دیوارهای ارگ قابل مشاهده است. در دوران پس از مشروطه نیز مردم تبریز به مقابله با تهاجم ارتش روس برخاستند و مانند گذشته ارگ تبریز پایگاهی مستحکم برای مدافعان بود. آن ها توپی را در بالای ارگ برای دفاع از مواضع خود قرار داده بودند.

پس از گذر زمانی طولانی نیز به علت عدم رسیدگی به مسجد مذکور و زلزله های پی درپی اندک اندک مسجد از بین می رود و از آن تنها یک طاق ویران شده باقی می ماند. این طاق همان دیوار خشتی ای است که پس از هفتصد سال، امروزه در مرکز شهر تبریز باشکوه و پر عظمت باقی مانده است.

معماری ارگ علیشاه تبریز

بر پیشانی ارگ علیشاه تبریز، این بنای بی نظیر هنر معماری ایرانی اسلامی می درخشد در حالیکه ترکیبی از هنر معماری آذری را نیز می توان در آن مشاهده کرد. در معماری ایرانی پس از اسلام به نحوه معماری ای که پس از اسلام رایج بوده، معماری آذری می گفته اند.

از آنجایی که شیوه معماری آذری در دوره سلطنت مغولان و ایلخانان در این منطقه رواج داشته است به آن سبک مغول نیز گفته می گردد. مصالحی مانند ساروج، سنگ، خشت و مصالح بادوام دیگری در ساخت این بنا به کاررفته است که به سبب آن ها این طاق بزرگ حتی پس از زلزله های مهیب نیز همچنان پابرجا مانده است هرچند بخش بزرگی از آن از بین رفته است.

بنایی که امروزه در مرکز شهر تبریز به عنوان ارگ علیشاه شناخته می گردد در واقع قسمت مسقف مسجد بوده است. این قسمت ایوان طاق پوش و طاق استوانه ای بزرگی را شکل می داده که شبستان و عنصر اصلی مسجد علی شاه به شمار می رفته است. عرض این بنای باقیمانده 30 متر و ارتفاع آن 26 متر است.

عرض هر یک از این دیوارها نیز 10 متر و داخل آن ها مرکب از دو دیوار عریض است که به وسیله طاق هایی به هم اتصال یافته اند. البته در حفاری های انجام گرفته این نکته معین شده است که 7 متر از دیوارها زیر خاک واقع شده است.

بازدید از ارگ علیشاه

برای بازدید از این ارگ تنها کافی است که به مرکز شهر تبریز بروید. بازدید از آن رایگان بوده و در طول شبانه روز آزاد است.